Historia Parafii

Treść

Autorem tekstu jest pani AGNIESZKA SIKORSKA.

Pod względem kościelnym Niwka od najdawniejszych czasów należała terytorialnie do parafii w Mysłowicach. Na początku XVIII wieku posiadała ona modrzewiowy kościółek, który w niewiadomym czasie przestał istnieć. Niwka jako filia parafii Mysłowice została erygowana 28 III 1814r.[1] O tym, że filia w Niwce istniała świadczy protokół znajdujący się w archiwum parafialnym    w Zagórzu, którego tytuł przytacza się za Marianem Kantorem - Mirskim : „Protokół spisu Funduszów Duchownych wsi Niwka, Filia do kościoła Parafii w Mysłowicach należąca w Roku 1818”.[2]

Ciekawy był stosunek kościoła filialnego w Niwce do kościoła parafialnego w Mysłowicach. Niwka, leżąca na terenie Królestwa Polskiego, jako filia parafii Mysłowice, była pod zaborem rosyjskim podczas gdy Mysłowice należały do Prus. Na mocy pokoju tylżyckiego,  w   roku 1807, granicą między Prusami a Królestwem Polskim była rzeka Przemsza. Pleban mysłowicki chcąc dostać się do kościoła filialnego zobowiązany był posiadać paszport. Chwilowy administrator filii w Niwce, ksiądz Krupski, jako Ślązak, mieszkający w Dziećkowicach (pod Mysłowicami) musiał zaopatrzyć się              w paszport Pruski.[3] Na prośbę z dnia 12 maja 1814 roku wniesioną przez Magistrat do landrata - w Prusach mianowany dożywotnio naczelnik administracji powiatu[4] - otrzymał go, lecz tylko na okres półroczny. Ilekroć ksiądz zapomniał paszportu, tyle razy był na granicy zawracany.[5] Na mocy zarządzenia Kurii Rzymskiej z roku 1812 dekanaty bytomski i pszczyński zostały wydzielone z diecezji krakowskiej i przydzielone do diecezji wrocławskiej. Zarządzenie powyższe zaczęło częściowo wchodzić w życie w roku 1819. Rezultatem zarządzenia był podział parafii w Mysłowicach, która przeszła pod jurysdykcję diecezji wrocławskiej. Część wiosek leżących na terenie ówczesnego Królestwa Polskiego została wydzielona  i odłączona od Mysłowic. Z tych wiosek utworzono nową parafię  w Niwce.[6]

Odnośny dokument sporządzony został 20 sierpnia 1820 roku w Kielcach przez Wydział Religijny Komisji Województwa Krakowskiego i komunikował: „Do J. W. Józefa hrabi Mieroszewskiego, Dziedzica i kollatora kościoła parafialnego            w Parafii Niwka, w Zagórzu. W skutek reskryptu i deputatyi institutow zniesionych pod dniem 8 czerwca r.b.Nro.1596, zawiadamia Hrabię Mieroszewskiego, iż wsie Niwka, Zagórze, Klimontów, Siedlce, Porąbki i miasteczko Modrzejów, składać odtąd będą parafii w Niwce i dla jej uposażenia wszelkie daniny                    i należności, które do Mysłowic oddawały, rządcy kościoła                w Niwce oddawać są obowiązane. Dla protokólarnego uwiadomienia o tym rozporządzeniu gminy wsiów pomiennych Komisarz Obwodowy pod dniem dzisiejszym odebrał polecenie”. Dokument ten podpisali prezes Wielogłowski i sekretarz generalny Zamojski.[7]

Właściwy i formalny podział parafii mysłowickiej, oraz odłączenie jej od diecezji krakowskiej nastąpiło w roku 1821 przez bullę papieską „De salute animarum”. Z wyżej wymienionych wiosek natomiast, biskup krakowski Jan Paweł Woronicz, późniejszy prymas Królestwa Polskiego, 17 marca 1826r. utworzył Parafię w Niwce przynależącą do diecezji kieleckiej.[8](Patrz aneks s.89).

W tym czasie znajdował się już w Niwce jednonawowy kościół, który został zbudowany w końcu XVIII wieku przez Teodora Wójcickiego burgrabiego krakowskiego.[9] Poświęcony został           19 stycznia 1787 roku przez księdza Rokoszowskiego kanonika chełmskiego, proboszcza będzińskiego. Przed rokiem 1826 był on kościołem filialnym, a po utworzeniu parafii w Niwce został podniesiony do godności kościoła parafialnego.[10] (Patrz aneks s.90).

Księża w Niwce jeszcze do 1830 roku byli napastowani przez Magistrat w Mysłowicach i księży mysłowickich. Dziwnym bowiem zbiegiem okoliczności w protokole podziału majątku kościelnego w Mysłowicach, zapomniano o dochodach kościelnych płynących z prawa rybołówstwa w Przemszy. Przekazano Kościołowi w Niwce należne dziesięciny, łąki, różne czynsze i kapitał                  w wysokości 3300 talarów, a zapomniano o rybach w Przemszy (rybołówstwo na lewym brzegu). Z tego tytułu księża w Niwce byli narażeni na ataki Mysłowic, na skargi i przeróżne awantury, które zakończyły się dopiero w 1830 roku.[11]

Kościół w Niwce był kościołem parafialnym do roku 1854.[12] W tym to roku hrabina Jadwiga Mieroszewska wybudowała   w Zagórzu kościół, chociaż dotychczas istniała tam kaplica,               w której były zapewne odprawiane nabożeństwa przez ówczesnego księdza Macha.[13] Gdy kościół w Zagórzu został wybudowany parafia z Niwki została przeniesiona do Zagórza, a kościół w Niwce stał się filialnym należącym do parafii w Zagórzu.[14] Dlaczego tak się stało? Trudno dzisiaj odpowiedzieć na to pytanie. Wiemy jedynie, że hrabinie Mieroszewskiej bardzo zależało na wybudowaniu kościoła   w Zagórzu, który został erygowany pod wezwaniem św. Jadwigi – patronki hrabiny.[15] Być może hrabina doprowadziła do przeniesienia parafii z Niwki do Zagórza pragnąc, aby kościół wybudowany przez nią i będący pod wezwaniem jej świętej patronki został kościołem parafialnym. Co byśmy jednak nie powiedzieli na ten temat, faktem jest, że stan taki trwał przez  43 lata. W tym czasie mieszkańcy dawnej parafii niweckiej czuli się bardzo pokrzywdzeni, gdyż             z obowiązkami religijnymi musieli chodzić osiem kilometrów do Zagórza. Dlatego też postanowili oni wybudować w Niwce nowy kościół o trzech nawach i prosić władzę diecezjalną o ponowną erekcję parafii w Niwce.[16]

Prośba mieszkańców Niwki została uwzględniona przez Kurię Biskupią w Kielcach i 18 września 1897 roku ksiądz biskup Tomasz Teofil Kuliński położył kamień węgielny pod budowę projektowanej świątyni. Ówczesnym rektorem kościoła w Niwce był ksiądz Jan Zmarzlik, który 10 listopada 1890 roku decyzją biskupa kieleckiego został tutaj przeniesiony z wikariatu   w Siewierzu.[17] (Patrz aneks s.91). On to wraz z komitetem budowy dołożył wszelkich starań, wyszukując środki i ofiary pieniężne na budowę nowego kościoła.[18] Należy podkreślić tutaj wielką ofiarność parafian, którzy się wprost prześcigali w składaniu ofiar. Górnicy kopalni „Niwka”      i pracownicy „Fabryki Maszyn Górniczych” uchwalili, aby co miesiąc potrącano im z zarobków jedną kopiejkę (dwa grosze) od rubla            i przekazywano na budowę kościoła. Oprócz powyższych składek pracownicy fabryki „Staszic” wybudowali swym kosztem jeden          z bocznych ołtarzy, a pracownicy kopalni „Jerzy” ufundowali witraże.[19] O tym jednak będzie mowa w jednym z kolejnych rozdziałów.

W 1898 roku, dotychczasowy rektor Kościoła w Niwce, Jan Zmarzlik został przeniesiony do Skalbmierza, gdzie powierzono mu funkcję zarządzającego tamtejszą parafią.[20] Zanim jednak ksiądz Zmarzlik odszedł zostawił w kronice parafialnej wyjaśnienie, dlaczego nowy kościół w Niwce został zbudowany dokładnie            w miejscu starego, po wcześniejszym jego rozebraniu,    a nie gdzie indziej. Zapisał on, iż obowiązkiem jego jest wyjaśnić dlaczego nowy kościół zbudował na miejscu starego, a nie dalej np.: koło Szuwałowa lub Dańdówki. Gdy w styczniu 1897 roku postanowiono, że prace przy budowie nowego kościoła rozpoczną się wiosną, naczelny inżynier Towarzystwa Sosnowieckiego, pan Karwaciński, poinformował księdza Zmarzlika, że za kilka lat kopalnia z Niwki zostanie przeniesiona w stronę Klimontowa i że właśnie tam należałoby wybudować nowy kościół. Inteligencja niwecka wraz        z księdzem przyjęła tę propozycję, ale klasa robotnicza i włościanie postanowili, że chcą budować nowy kościół na miejscu starego. Problem został poddany pod publiczne głosowanie. Sztygarowie kopalni oraz zarządzający fabrykami „Niwka” i „Puszkin” zbierali głosy od swoich podwładnych. Po zakończeniu głosowania okazało się, że większość opowiedziała się za zbudowaniem nowego kościoła na miejscu starego. Podczas gdy członkowie komitetu, obradujący     w mieszkaniu księdza Zmarzlika, wahali się z podjęciem ostatecznej decyzji, na podwórze przy plebani przyszli robotnicy fabryki „Puszkin” gotowi obrzucić obradujących kamieniami, gdyby ci chcieli podjąć decyzję niezgodną z wynikiem głosowania. Gdy członkowie Komitetu dowiedzieli się o tym, postanowili nieodwołalnie, że nowa świątynia zostanie zbudowana na miejscu starej. Tak też się stało. Stary kościół stał dokładnie w tym miejscu gdzie znajdują się fundamenty pod wieżę nowego.[21]

Na miejsce księdza Zmarzlika nowym rektorem Kościoła niweckiego mianowany został ksiądz Franciszek Gola. W ciągu dziewięciu lat dokończył on budowę kościoła, wybudował plebanię     i dom dla służby kościelnej oraz nabył cztery morgi ziemi. Wobec tego w roku 1907 parafia Niwka została erygowana po raz drugi przez biskupa kieleckiego Tomasza Kulińskiego, który wyłączył ją z parafii Zagórze.[22]

Katalog Kościołów i Duchowieństwa Diecezji Częstochowskiej podaje nieco wcześniejszą datę ponownej erekcji parafii w Niwce - 16 X 1906r.[23] Natomiast w artykule księdza Jana Związka pt.: „Z dziejów przynależności Kościelnej terytorium diecezji sosnowieckiej” znajdujemy kolejną datę - 21 XI 1906r.[24] Niestety pomimo usilnych poszukiwań nie udało się odnaleźć oryginalnego dokumentu, który mógłby potwierdzić dokładną i pewną datę powtórnej erekcji parafii w Niwce. Poszukiwania dokumentu             w archiwum diecezji kieleckiej, do której parafia w Niwce należała do 1925 roku nie dały pozytywnego rezultatu. Później, to znaczy od 1925 roku, parafia niwecka przynależała do diecezji częstochowskiej. Wspomnianego wyżej dokumentu nie udało się jednak znaleźć także w archiwum Kurii Metropolitarnej  w Częstochowie. Gdy w 1992 roku Jan Paweł II bullą papieską „Totus Tuus Poloniae Populus” utworzył nową diecezję sosnowiecką, parafia niwecka znalazła się właśnie w jej granicach.[25] W tworzącym się dopiero archiwum nowej diecezji sosnowieckiej również nie znaleziono aktu erekcyjnego parafii      w Niwce. Także w kronikach parafialnych znajdujących się pod opieką obecnego proboszcza, księdza kanonika Eugeniusza Grzyba, nie znaleziono żadnej wzmianki, która mogłaby naprowadzić na to, gdzie należałoby szukać wspomnianego dokumentu. Można domniemywać, że na skutek częstych zmian przynależności państwowej podczas zaborów, jak również zmian przynależności diecezjalnej i dekanalnej parafii w Niwce, o czym będzie mowa         w następnym rozdziale, wspomniany dokument zaginął.

Pierwszym proboszczem ponownie erygowanej parafii       w Niwce został w 1907 roku ksiądz Franciszek Gola, któremu Ojciec Święty Leon XIII, za jego pracę i poniesione zasługi przy budowie nowego kościoła, nadał godność Tajnego Szambelana.[26] Ksiądz Gola urodził się 6 IX 1869 roku. Święcenia kapłańskie przyjął 30 I 1892r. Proboszczem parafii niweckiej był przez czterdzieści sześć lat.          W styczniu 1953 roku,  84 - letni wówczas ksiądz Gola, poprosił Kurię Diecezjalną w Częstochowie o zwolnienie ze stanowiska proboszcza. Biskup Zdzisław Goliński, ordynariusz częstochowski, biorąc pod uwagę podeszły wiek księdza Franciszka Goli i jego zasługi, zwolnił go z obowiązków proboszcza. Następnie dekretem     z   3 II 1953 r. mianował administratorem parafii w Niwce księdza Jana Brodzińskiego.[27] Pierwszy proboszcz parafii niweckiej zmarł      4 I 1957 roku. Jego grób znajduje się na parafialnym cmentarzu.

Kościół wybudowany wspólnymi staraniami księdza Jana Zmarzlika i księdza Franciszka Goli został konsekrowany przez ówczesnego biskupa kieleckiego księdza Augustyna Łosińskigo        w 1910 roku.(Patrz aneks s.92 - 93). Od tego momentu otrzymał on tytuł - św. Jana Chrzciciela, który stał się też głównym patronem kościoła. Drugą patronką została św. Barbara.[28] Początkowo więc uroczystości odpustowe odbywały się w Niwce 24 czerwca                  i 4 grudnia. Obecnie uroczystości odpustowe parafia przeżywa tylko 24 czerwca, w dniu wspomnienia w liturgii św. Jana Chrzciciela.

2.2.Granice parafii i historia przynależności Kościelnej.

Jak   wspomniano   w   poprzednim    rozdziale,     parafia     w  Niwce została  utworzona  ze  wsi  Niwka, Zagórze, Klimontów, Sielce, Porąbki i miasteczka Modrzejów, które to zostały wyłączone   z   parafii    Mysłowice.   Parafia   w   takim    stanie   terytorialnym przetrwała   do   roku   1854,   kiedy   to    hrabina      Mieroszewska zbudowała   kościół  w  Zagórzu.  Datę  taką  podaje  nam    kronika parafialna, opisująca historię Kościoła w Niwce.[29]   Marian Kantor -  Mirski,   opowiadając   jednak  o  tym  samym   wydarzeniu,   mówi    o  roku  1848. Wspomina  on,  że  po  podziale parafii mysłowickiej Zagórze  zostało  przydzielone  do  parafii  w  Niwce.  Jednakże  po wybudowaniu  w  roku 1848 kościoła przez Jadwigę Mieroszewską, wioska  Zagórze  otrzymała   własną   parafię.[30]  Utworzenie  parafii   w  Zagórzu  wiązało  się z likwidacją parafii w Niwce i włączeniem wsi  Niwka  do  parafii  Zagórze.  Około 1907 roku  biskup kielecki Tomasz  Kuliński  wyłączył  Niwkę  z  parafii  Zagórze  i  erygował ponownie parafię w Niwce. Sprawa ta została dokładnie wyjaśniona  w     poprzednim   rozdziale.   Od   tego  momentu   jednak,   parafia  w   Niwce  nie  obejmowała  już  Zagórza.

Kolejna  wieś  współtworząca pierwotną parafię w Niwce to Klimontów. Po przeniesieniu parafii z Niwki do Zagórza, wieś ta również  została  włączona  w jej granice. Stan ten nie uległ zmianie nawet   po  ponownym   utworzeniu   parafii   w    Niwce.  Pierwszą placówkę    duszpasterską    w   formie    ekspozytury,   w     samym Klimontowie,   erygował   2.03.1938  roku    biskup   częstochowski Teodor Kubina. Natomiast jego następca, biskup Zdzisław Goliński 4.03.1957  roku  ustanowił  w  Klimontowie  pełnoprawną parafię.[31]

Wieś  Sielce,  dzisiejszy  Sielec  i  Porąbki także przestały   z  czasem  współtworzyć  parafię  w  Niwce.  Sielec posiada własną parafię   od  1902  roku.  Druga   parafia   na  tzw.  Nowym    Sielcu powstała  w  roku  1904.[32] Porąbki  natomiast, po likwidacji  parafii   w  Niwce i utworzeniu  nowej  parafii w Zagórzu, również  znalazły się w jej granicach. Tak też jak wspomniany Klimontów,  do parafii  w  Niwce  już  nie  powróciły.[33]

Spośród   terenów,  z  których utworzona została pierwotna parafia  w  Niwce,  jedynie  Modrzejów  i  oczywiście  cała   Niwka znalazły się  w  granicach  powołanej  ponownie  do  życia   parafii. Modrzejów,  tak  jak  wszystkie  wyżej  wymienione wsie, został na pewien  czas włączony  w  granice  parafii  w Zagórzu. Jednakże po 43 latach powrócił on do parafii w  Niwce.[34] W  nie bardzo odległej przeszłości zostały z parafii niweckiej wydzielone kolejne terytoria, na   których    utworzono    trzy   nowe   parafie.   Należą   do   nich: parafia  św.  Jacka   erygowana   5.05.1957   roku   przez     biskupa częstochowskiego Zdzisława Golińskiego[35],  parafia św. Stanisława B.M. erygowana w 4.04.1981 roku przez biskupa częstochowskiego Stefana    Barełę[36]  i  parafia  św.  Szymona  i   Judy   Tadeusza  Ap. erygowana    10.11.1989   roku   przez   biskupa   częstochowskiego Stanisława  Nowaka.[37]

Dzisiejszy  Kościół  niwecki  liczy  12  tysięcy  wiernych,   a granice obecnej parafii św. Jana Chrzciciela obejmują następujące ulice:     Biała    Kamienica,      Bronowa,      Budowlana,     Dojazd, Dybowskiego,   Gdańska,     Gwarków,     Jaworowa,   Jaworznicka, Konstytucji,     Kopalniana,     Łabędzia,     Marynarska,    Młyńska, Modrzewskiego,     Mostowa,     Mysłowicka,    Orląt    Lwowskich, Pastewna,   Piwna,   Plażowa,    Pogodna,    Portowa,   Powstańców, Promienna,   Rybacka,   Rynek,   Skromna,    Słodowa,    Solskiego, Sosnowa, Spytkowskiego, Stacherskiego, Starowiejska, Stoczniowców,  27 – go Stycznia, Szybowa, Śliwki, Tuwima, Wilg, Węglowa,   Wojska Polskiego,   Wygody,   Zagaje,   Zagłębiowska, Zawodzie,   Żeglarska,   Żelazna. [38]  Bardziej  szczegółowego  planu swych granic parafia niestety nie posiada.

Ciekawa   i   bogata   jest    również    przeszłość    parafii dotycząca    jej    przynależności    kościelnej.    Parafia     niwecka , znajdująca     się    dzisiaj    w    diecezji    sosnowieckiej,   zmieniła kilkakrotnie  nie  tylko  dekanat ale  i  diecezję. Terytorium obecnej diecezji  sosnowieckiej  aż  do  początków XIX stulecia należało do diecezji  krakowskiej.  Po  strasznym  zniszczeniu młodego państwa polskiego  podczas   najazdu  króla   czeskiego   Brzetysława  -   rok 1038- na stolicy biskupiej  w Krakowie został przez Galla Anonima wymieniony arcybiskup Arona. Świadczyłoby to o pierwszorzędnej roli   biskupa   krakowskiego  w  ówczesnym   Kościele   katolickim  w Polsce.  Tradycja o arcybiskupie i metropolii w Krakowie istniała bardzo  długo.  W  wyniku  zabiegów  biskupa  krakowskiego  Pełki   o   przywrócenie  praw    metropolitalnych   dla   Krakowa,    papież Urban   III   ( pntyfikat  25.11,  1.12.1185 – 20.10.1187 )    przyznał biskupom   krakowskim  –  bullą   „In  eminenti  Sedis Apostolicae”   z    dnia    4.02.1186   r.  –  pierwsze     miejsce     po    metropolicie gnieźnieńskim   i   prawo   konsekracji   metropolity.  W  1336 roku papież    Benedykt    XII    ( pontyfikat     20.12.1334,   8.01.1335  – 25.04.1342 )  zezwolił biskupom krakowskim na używanie paliusza na  pamiątkę  tego,  że  w  dawnych czasach Kraków był metropolią. Projekt  wskrzeszenia   metropolii   krakowskiej  wysuwano jeszcze  w   1631  i  1793  roku  ale  nie  został  on  zrealizowany.  Tak  więc przynależność    metropolitarna    diecezji   krakowskiej,   a   w  niej terenów  późniejszej  diecezji  sosnowieckiej – zatem także Niwki – pozostawała  w metropolii gnieźnieńskiej.

Na   początku   XIX wieku  - 1826 rok – biskup Woronicz utworzył  pierwotną parafię w Niwce, którą włączono już w granice diecezji   kieleckiej.   Erygowana   ponownie   w   1907 roku parafia niwecka     przynależała     również     do     tej     diecezji.    Zmiana przynależności metropolitalnej tych terenów nastąpiła w roku 1882. W  tym czasie  diecezja  kielecka, a w niej tereny obecnie włączone do  diecezji  sosnowieckiej,  została  jako  sufragania  włączona   do metropolii   warszawskiej   w   Królestwie   Polskim.   Dopiero    po utworzeniu metropolii  krakowskiej na mocy bulli papieża  Piusa XI   ( pontyfikat  12.02.1922  –  10.02.1939 )  „Vixdum Poloniae unitas”     z   dnia   28.10.1925   roku   omawiane    tereny   znalazły   się w jej granicach.   Nastąpiły    wszakże   na   tym   obszarze   duże zmiany  w    przynależności    diecezjalnej.    Terytorium    to   znalazło    się  w granicach  trzech diecezji.  Do archidiecezji krakowskiej należało Jaworzno i okolice,  do diecezji kieleckiej Olkusz, Wolbrom i Pilica oraz do  diecezji częstochowskiej całe Zagłębie Dąbrowskie, w tym także parafia w  Niwce. Taka sytuacja przetrwała aż do 1992 roku.[39]

Na   mocy   bulli   „Vixdum   Poloniae   unitas” z diecezji kieleckiej   do    diecezji    częstochowskiej    zostały    przydzielone   4 dekanaty  – będziński,   sączowski,  zawierciański  i  żarecki. Z tej liczby  na  terenie  obecnej  diecezji  sosnoweckiej były 2 dekanaty- będziński  i  sączowski  ( później  nazywany  siewierskim )  i  część dekanatu  zawierciańskiego.  Na  tym obszarze, w obrębie dekanatu będzińskiego, była parafia św. Jana Chrzciciela w Niwce.[40]

Podczas     gdy     Niwka     należała    już     do    diecezji częstochowskiej   ( od  1925  r. ),  na   pograniczu   z   archidiecezją krakowską  pojawił  się  problem  uczęszczania do kościoła i opieki duszpasterskiej    dla wiernych mieszkających  w  miejscowości Jęzor. 

Przynależała ona  do  parafii Jaworzno w archidiecezji krakowskiej. Mieszkańcy   Jęzora   mieli   jednak   znacznie   bliżej  do   kościoła parafialnego   w   Niwce   niż   do   kościoła  w macierzystej parafii. W  związku  z  tym,  władza  archidiecezji  krakowskiej  przekazała pismem z dnia 13 lutego 1926 roku proboszczowi  w  Niwce opiekę duszpasterską     ad      univeritatem     causarum     nad     wiernymi   z   miejscowości   Jęzor.   Biskup   Kubina   uznał   taki  stan,  który przetrwał do 1992 roku.[41]

W  granicach  diecezji  częstochowskiej  parafia  niwecka kilkakrotnie zmieniała  przynależność dekanalną. Było  to związane   z  reorganizacją  administracji  kościelnej na tym terenie. W okresie   II  Rzeczypospolitej  na  obszarze  Zagłębia  Dąbrowskiego powstał nowy dekanat. Olbrzymi dekanat będziński w dniu 16.08.1929 roku został podzielony na dwa dekanaty: będziński w nowych granicach, który objął parafie Będzin, Czeladź, Niwka, Pogoń, Porąbka, Sielec Nowy, Sielec Stary, Sosnowiec i Zagórze oraz dekanat dąbrowski.[42]

Po   zakończeniu  II  wojny  światowej,  podczas zebrania konsultatorów   i   dziekanów   diecezji   częstochowskiej    w   dniu 30 stycznia 1946 r. w Częstochowie, biskup Kubina utworzył  nowy dekanat   sosnowiecki,   do   którego    zostały    włączone    parafie: Klimontów,  Niwka,  Ostrowy Górnicze,  Porąbka  i  sześć parafii      w Sosnowcu.[43] Jedenaście  lat  później, dekretem z dnia 31.12.1957 r., biskup  Zdzisław Goliński utworzył kolejny dekanat sosnowiecki II. Tym  razem  parafia  św.  Jana  Chrzciciela  w  Niwce,  będącej  już dzielnicą  Sosnowca  ( od 1956 r. ),   wraz  z  parafiami:   Kazimierz Górniczy,  Klimontów,  Maczki,  Porąbka  i jeszcze dwiema innymi parafiami    sosnowieckimi    ( Niepokalanego   Poczęcia     N.M.P., Podwyższenia  Krzyża  Św. ),  znalazła  się     w  jej  granicach.[44]

W  związku  z  dynamicznym  rozwojem sieci  parafialnej    i  koniecznością  koordynacji  duszpasterstwa   międzyparafialnego, biskup  Bareła   w  dniach  25 i 26  listopada  1983 r. przeprowadził na  terenie  Zagłębia  Dąbrowskiego  nowy   podział   na   dekanaty.              Na   terytorium   miasta  Sosnowca  powstały  3  dekanaty:  dekanat św.  Tomasza,   Wniebowzięcia   N.M.P.   i   św.  Jadwigi   Śląskiej. Zgodnie   z  tym  nowym  podziałem  parafia  św.  Jana  Chrzciciela znalazła    się    w    obrębie    dekanatu   Wniebowzięcia    N.M.P.[45] W   granicach    tego    właśnie    dekanatu,    mocą    bulli    papieża  Jana  Pawła  II  „Totus  Tuus  Poloniae  populus” z dnia 25.03.1992 roku,  parafia w Sosnowcu – Niwce  stała się częścią nowej diecezji sosnowieckiej.  Obecnie  parafia  św.  Jana  Chrzciciela  należy   do sosnowieckiego  dekanatu  św. Barbary, a  proboszcz parafii, ksiądz kanonik Eugeniusz Grzyb,  jest wicedziekanem tegoż dekanatu.[46]

3.Kościół parafialny pod wezwaniem św. Jana Chrzciciela.

3.1.Pierwotny wygląd kościoła i zabudowań przykościelnych.

Kościół parafialny w Niwce pod wezwaniem św. Jana Chrzciciela został wybudowany w latach 1897 – 1907. Konsekrował go w 1910 roku biskup kielecki Augustyn Łosiński.[47]

Kościół niwecki został wzniesiony w stylu neogotyckim, trójnawowy, z czerwonej cegły.[48] Jest on pierwszym z trzech kościołów w Sosnowcu zbudowanych według projektu Józefa Pomian Pomianowskiego. Pomianowski szczególne uzdolnienia wykazywał właśnie w projektowaniu kościołów.Za konkursowy projekt kościoła Zbawiciela w Warszawie zdobył złoty medal. Architekt ten zaprojektował wiele świątyń na terenie Zagłębia Dąbrowskiego m.in. w Dąbrowie Górniczej,  Strzemieszycach  i Koziegłówkach. Był utalentowanym eklektykiem, ceniącym w architekturze sakralnej przede wszystkim formy neogotyckie. Projektował duże ceglane świątynie. Kościół   w Niwce spotkał się z entuzjastycznymi opiniami, które otwarły przed Pomianowskim drogę do kariery. [49]

Kościół parafialny pod wezwaniem św. Jana Chrzciciela to duża, neogotycka pseudohala, o niezliczonej ilości szczytów,             w swej formie nawiązująca do twórczości innego architekta Teodora Talowskiego. Talowski (1857 – 1910) był profesorem Krakowskiej Wyższej Szkoły Techniczno – Przemysłowej i Politechniki Lwowskiej. Projektował on kościoły, kamienice  i wiadukty. Budowle wzniesione według jego projektu można znaleźć w Krakowie np.: szpital Bonifratrów czy wiadukt kolejowy przy Dworcu Głównym.[50] Zainspirowanie Pomianowskiego twórczością tego architekta da się również zauważyć  w umieszczeniu na wieży kościoła niweckiego blaszanych chimer.[51]

Do kościoła prowadzą cztery wejścia. Pierwsze wejście – główne – znajduje się od strony północno – wschodniej, pod wieżą      i dzwonnicą. Zamykane jest dwu – skrzydłowymi drzwiami                z drzewa dębowego. Drugie wejście, zamykane takimi samymi drzwiami, znajduje się od strony południowo – wschodniej. Trzecie wejście do kościoła umieszczone jest od strony północno – zachodniej. Wejście czwarte prowadzi z przedsionka przez zakrystię do prezbiterium. Jest ono zamykane trojgiem drzwi. Lud wierny, gromadzący się na nabożeństwach mógł wchodzić do świątyni przez pierwsze trzy wymienione wejścia. Obecnie wejście od strony północno – zachodniej nie jest używane ze względu na ustawienie     w tej części kościoła urządzenia ogrzewającego świątynię.[52]

Kościół posiada jedną wieżę o wysokości 65 metrów zbudowaną z cegły, w której umieszczone są dzwony. Wejście na dzwonnicę prowadzi z wnętrza kościoła. Kopuła wieży zakończona jest żelaznym krzyżem. Sam kościół kryty był dachówka, która później została przykryta cynkową blachą. W nawach bocznych znajduje się osiem okien (po 4 okna w każdej), natomiast                   w prezbiterium są dwa okna. W nawach bocznych okna są ze szkła kardynalnego, a w prezbiterium mieszczą się witraże. Polichromię wewnątrz kościoła wykonał w 1906 roku Piotr Niziński wybitny malarz z Krakowa, przy udziale malarzy szkoły Jana Matejki. Była to polichromia obrazowa i dekoracyjna na tle polskiej flory.[53] Wiadomości takie podaje nam historyczny opis Kościoła w Niwce. Natomiast sporządzony nieco później (1953r.) szczegółowy opis kościoła, znajdujący się w inwentarzu kościoła niweckiego dodaje, że na ścianach nawy środkowej wymalowano 10 bardzo pięknych obrazów z życia Matki Bożej, a w nawach bocznych 20 obrazów, przedstawiających świętych i anioły. Obecnie po obrazach tych nie ma już śladu. Prawdopodobnie zostały one zamalowane podczas kolejnych remontów. Do dzisiaj zachowały się jedynie freski na sklepieniu nad prezbiterium, które niedawno zostały odsłonięte            i odnowione.[54]

Wewnętrzna długość kościoła razem z prezbiterium wynosi 43 metry, a szerokość 18 metrów. Długość nawy głównej –               31 metrów, długość naw bocznych 27,5 metra. Wysokość nawy głównej wynosi 20 metrów. Prezbiterium kościoła niweckiego ma wysokość 13 metrów, 11 metrów długości i 6,5 metra szerokości.       Z obu stron prezbiterium znajdują się zakrystie. Każda z nich ma        6 metrów długości, 3,5 metra szerokości i 6 metrów wysokości.[55] Wspomniany jednak już wcześniej opis kościoła niweckiego, znajdujący się w spisie inwentarzowym, podaje nieco inne dane dotyczące rozmiarów świątyni. Mówi on, że opisywany kościół ma   35 metrów długości, 17 metrów szerokości i  15 metrów wysokości.[56] Niestety poza tymi dwoma źródłami nie ma w kronikach parafialnych innych zapisów, które mogłyby uściślić powyższe dane.

Budowa kościoła, plebanii, domu dla służby kościelnej        i zabudowań gospodarczych oraz nabycie ziemi ornej i ziemi pod zabudowania kosztowało 394 tys. rubli. Należy tu podkreślić ogromną ofiarność parafian, którzy zebrali bardzo dużą ilość pieniędzy             z przeznaczeniem na budowę kościoła. Tak wielka ofiarność ludzi była przede wszystkim wyrazem silnej wiary i przywiązania do kościoła. Oprócz comiesięcznych składek, które ze swych pensji przeznaczyli na kościół pracownicy kopalni „Niwka” i „Fabryki Maszyn Górniczych”, pracownicy fabryki „Staszic” wybudowali swym kosztem ołtarz Matki Boskiej Częstochowskiej w prawej bocznej nawie. Natomiast górnicy zamieszkali na Dębowej Górze ufundowali drugi boczny ołtarz, przedstawiający Pana Jezusa ukrzyżowanego. Ołtarz główny zbudowano kosztem 5 tys. rubli          z ofiar całej parafii zebranych  w ciągu jednego roku podczas wizyty duszpasterskiej.[57] Dwa witraże w oknach znajdujących się                  w prezbiterium ufundowali górnicy kopalni „Jerzy” w Niwce kosztem 1100 rubli. Niestety na skutek działań wojennych, 27 stycznia 1945 roku zostały one zniszczone.

Jak już wiadomo, w kościele są trzy ołtarze: główny           w prezbiterium i dwa w nawach bocznych. Ołtarze są stałe, w stylu gotyckim, z drzewa dębowego. Wielki ołtarz przedstawia Pana Jezusa przyjmującego chrzest. Został on wykonany, tak samo jak ołtarze boczne, ambona i stalle, których dzisiaj w kościele już nie ma, przez artystę rzeźbiarza Pawła Turbasa.[58] Turbas uczęszczał do Krakowskiej Szkoły Sztuk Pięknych, podczas gdy jej dyrektorem był Jan Matejko. Pracował także jakiś czas w zakładzie rzeźbiarskim Wyspiańskiego, ojca poety Stanisława. Ze szczególnym zamiłowaniem tworzył Turbas w stylu gotyckim, zapatrzony w arcydzieła Wita Stwosza.[59]

W ołtarzu głównym, poza wspomnianą rzeźbą, znajduje się na zasuwie obraz św. Barbary namalowany na płótnie,                         a u zwieńczenia ołtarza figura Matki Bożej. Najważniejszą część ołtarza stanowi tabernakulum. Wokół ołtarza pozostaje wolne miejsce, którym dawniej przechodzili wierni podczas składania ofiary. Od wielu lat jednak już się go nie wykorzystuje. Prezbiterium, od pozostałej części kościoła, oddzielała kiedyś dębowa balustrada umocowana na żelaznej kracie, przy której wierni przyjmowali Komunię św. Obecnie ona również została zlikwidowana.90

W ołtarzu bocznym, znajdującym się w prawej nawie, jest obraz Matki Boskiej Częstochowskiej – twarz i ręce namalowane są na płótnie, a sukienka jest srebrna i pozłacana. W ołtarzu tym są również na zasuwach dwa obrazy: św. Józefa i św. Jadwigi, a po bokach dwie figury: św. Jana i św. Anny. W ołtarzu nawy lewej jest rzeźba Pana Jezusa na krzyżu, jak również dwa obrazy i dwie figury. Pierwszy z obrazów przedstawia św. Franciszka z Asyżu, a drugi Matkę Boską Niepokalaniepoczętą. Figury przedstawiają świętych Piotra i Pawła. W każdym z ołtarzy znajdują się portatyle – małe przenośne ołtarze, a w ołtarzu głównym wmurowane są relikwie. Wszystkie obrazy znajdujące się na zasuwach zostały namalowane przez znaną artystkę Marię Gorzejcz, która później wstąpiła do Zgromadzenia Sióstr Najświętszej Rodziny z Nazaretu.

Ze starego kościoła, na miejscu którego zbudowano obecny kościół parafialny, do nowej świątyni przeniesiono chrzcielnicę. Ma ona wysokość 180 cm. , wykonana została z marmuru chęcińskiego    i przykryta blaszaną pokrywą. Po lewej stronie nawy głównej, na drugim filarze umieszczona jest ambona w kształcie kielicha, w stylu gotyckim. Jest ona przyozdobiona rzeźbami świętych kaznodziei         i doktorów Kościoła. Nad amboną znajduje się baldachim z drzewa dębowego w kształcie pokrywy z wieżycą, w której ustawiona jest figura Mojżesza. W nawach bocznych przy ścianach umieszczone są dwa rzeźbione konfesjonały, stojące naprzeciw siebie. Ławki znajdujące się w kościele są również wykonane z drzewa dębowego.91

Nad głównym wejściem, w środkowej nawie znajduje się chór wysunięty ku głównemu ołtarzowi. Na zewnątrz otoczony on jest dębową balustradą. Na chórze ustawione są organy                              o 18 głosach fabryki Jana Śliwińskiego ze Lwowa. Zostały one zakupione w cenie 4 tys. rubli.92

W wieży głównej kościoła były pierwotnie umieszczone trzy duże dzwony różnej wagi i wielkości, z których dwa o wadze    4,5 tys. funtów zostały zrabowane przez Niemców w 1944 roku.

W niewielkiej odległości od kościoła znajduje się cmentarz parafialny. Składa się on z dwóch części. Stary cmentarz, zajmujący około 4 morgi ziemi został założony w końcu XVII wieku.                W momencie, w którym został sporządzony historyczny opis kościoła w Niwce (1947r.), na którym to opierano się przygotowując ten rozdział pracy, na starym cmentarzu było tylko kilka rodzinnych grobów i 54 pomniki bez wartości artystycznej. Znajdowała się tam wówczas także kaplica, która zachowała się do dzisiaj. Tuż obok starego cmentarz mieści się nowy cmentarz. Teren pod ten cmentarz został nabyty w 1916 roku tytułem wieczystej dzierżawy od Towarzystwa Sosnowieckiego.93

Plebania, organistówka i zabudowania gospodarcze wykonane zostały w 1906 roku. Plebania odległa od kościoła            50 metrów cała zbudowana jest z cegły.94 Początkowo na plebanii znajdowały się mieszkania tylko dla księdza proboszcza  i wikariuszy. Później, gdy  w parafii rozpoczęły pracę siostry zakonne (1957 r.) początkowo ze Zgromadzenia św. Antoniego, a później siostry Najświętszego Serca Jezusa, one również zamieszkały na plebanii.

Tuż przy drodze, obok plebanii stoi organistówka. Dom ten przeznaczony był na mieszkania dla organisty, kościelnego                  i struży. Oprócz pomieszczeń mieszkalnych znajdowała się w tym budynku  również sala do śpiewu. 95Z upływem czasu mieszkał tam już tylko organista, a pozostałe pomieszczenia przeznaczono na salki katechetyczne. Obecnie budynek nie jest zamieszkały. Służy on jako miejsce spotkań chóru parafialnego, Akcji Katolickiej, Oazy Nowego Życia, Oazy Dzieci Maryi czy ministrantów.

Na przestrzeni lat w samej świątyni jak i w jej otoczeniu zaszły pewne zmiany. Na skutek szkód górniczych i w trosce              o ratowanie zabytkowego już dzisiaj kościoła dokonano wielu remontów i restauracji. O tym jednak opowiadał będzie następny rozdział.

3.2. Remonty i restauracje.

Zagłębie Dąbrowskie, na terenie którego znajduje się parafia św. Jana Chrzciciela w Niwce, to północno – wschodnia część Górnośląskiego Zagłębia Węglowego. Na całym tym obszarze, na którym występują i są eksploatowane złoża węgla, bardzo powszechnie występują szkody górnicze. Często przyjmują one niepokojące rozmiary, uszkadzając zarówno drogi jak                            i budynki. Na skutek tych właśnie szkód, zarówno w samym kościele jak i w zabudowaniach przykościelnych parafii w Niwce, od wielu lat trwają nieustające remonty. Oprócz szkód górniczych   i upływającego czasu, który odcisnął swe piętno nie tylko na ludziach, ale                     i wzniesionych przez nich budynkach, prace remontowe                       i restauracyjne miały również na celu usunięcie zniszczeń powstałych podczas II wojny światowej.

W rozdziale tym omówimy starania kolejnych gospodarzy parafii dążące do ratowania świątyni i zabudowań przykościelnych takich jak np.: plebania i organistówka, która obecnie służy wiernym. Najstarsze kroniki parafialne, z których czerpano informacje przygotowując ten rozdział naszej pracy, opowiadają o regularnie prowadzonych remontach począwszy od 1953 roku. Wcześniejsze zapiski, sporządzone przez księdza Jana Zmarzlika, pochodzą z lat 1890 – 1898. Dotyczą one jednak wcześniejszej świątyni, na miejscu której zbudowano nowy kościół. Po ostatnim zapisie, pochodzącym    z 1.09.1898 roku, kronika podaje nam kolejne fakty dopiero od roku 1953. Trudno dzisiaj odpowiedzieć na pytanie: czym została spowodowana przerwa w zapisach? Prawdopodobnie jest ona wynikiem zawiłości dziejowych – I i II wojna światowa i ich konsekwencji. Dlatego też, pragnąc przedstawić próby ratowania nowej świątyni pod wezwaniem św. Jana Chrzciciela, będziemy opisywali je chronologicznie, z konieczności zaczynając od roku 1953.

W lutym 1953 roku nowym administratorem parafii, na miejsce księdza prałata Franciszka Goli, ksiądz biskup Zdzisław Goliński mianował księdza Jana Brodzińskiego. Nowy proboszcz bardzo skrupulatnie opisywał prowadzone przez siebie remonty:

1953 – przeprowadzono zasadnicze remonty kościoła i budynków parafialnych: naprawiono dachy i rynny na kościele, plebanii               i organistówce; oczyszczono z rdzy i pomalowano żelazne ogrodzenie wokół kościoła; oczyszczono i poniklowano konstrukcję pod dzwonami na wieży; przełożono i uzupełniono instalację elektryczną w kościele (założono 8 reflektorów i 9 lamp); zamontowano instalację elektryczną w mieszkaniach na parafii;     w lewej nawie założono dwa nowe okna witrażowe – poprzednie zostały zniszczone przez wybuchy w czasie II wojny światowej; pomalowano wszystkie drzwi do kościoła, figurę Matki Bożej i krzyże; gruntownie oczyszczono ołtarze, ambonę, stalle, konfesjonały i chór; ogrodzono siatką zabudowania parafialne; zabezpieczono i posmarowano dachy budynków gospodarczych; poprawiono miejscową kancelarię; na cmentarzu rozpoczęto plantowanie starych grobów.96

1954 – trwają prace nad uporządkowaniem cmentarza (założono wodociągi i wysypano żwirem aleje); przeprowadzono remont organistówki (umocniono mury, które pękały na skutek szkód górniczych).

1955 – trwają prace remontowo budowlane: zakończono remont organistówki i komórek przy organistówce, w przedsionkach kościoła założono dębowe, oszklone drzwi wahadłowe.97

1956 – trwają remonty kościoła i plebanii. Cały wysiłek skierowano na zbieranie materiałów i prowadzenie robót; w czasie wakacyjnym wyremontowano organy.

1958 – na miejsce dzwonów wywiezionych przez Niemców               w czasie II wojny światowej zawieszono dwa nowe dzwony wykonane przez firmę Felczyńskiego w Przemyślu. Dzwony               o imionach Jan i Józef zostały poświęcone przez biskupa Zdzisława Golińskiego98 (patrz aneks s. 94). Przebudowano 30 wieżyczek na kościele grożących zawaleniem.99

1959 – założono elektryczną instalację dzwonów; po włamaniu do kościoła, podczas którego uszkodzono tabernakulum, zakupiono nowe pancerne tabernakulum. Jego poświęcenia dokonał ksiądz kanonik Edward Banaszkiewicz.

1960 – przeprowadzono szereg remontów przy kościele                       i zabudowaniach przykościelnych; odnowiono mieszkania księży; dokonano zakupu nowego terenu w celu powiększenia cmentarza.100

1962 – przeprowadzono roboty przy cmentarzu: wykończono ogrodzenie cmentarne i otynkowano kaplicę cmentarną; posesję parafialną okolono ogrodzeniem z prefabrykatów; w ogrodzeniu zamontowano żelazne bramy i furtki.101

1963 – założono wodociąg i kanalizację na organistówce.102

1964 – w czasie wakacji letnich rozpoczęto remont wieży i wnętrza kościoła, który trwał cały rok.103

1965 – wewnątrz świątyni przeprowadzono roboty tynkarskie; odremontowano dach i wieżyczki na kościele; rozpoczęto gruntowne przygotowanie prezbiterium i nawy głównej pod polichromię; od października rozpoczęto malowanie przygotowanych ścian; założono megafony w kościele i napęd elektryczny do organów.104

1966 – dokończono malowanie świątyni – polichromia niefiguralna – malowanie obrazów zaplanowano na czas, gdy ustaną ruchy ziemi spowodowane szkodami górniczymi; wprawiono witraż nad drzwiami wejścia głównego; odnowiono ołtarze, chór, stalle  i ambonę.105

1967 – w nawach bocznych kościoła założono stylowe latarnie elektryczne; do użytku wiernych zakupiono 150 krzeseł106, a do kaplic katechetycznych ławki i biurka.107

1968 – dokończono roboty w kościele i przy murach cmentarnych.

1969 – przeprowadzono generalny remont całej plebanii                       i częściowo organistówki – założono instalację wodociągową;           w 100 –tną rocznicę urodzin budowniczego świątyni parafialnej          i proboszcz parafii w Niwce ś. p. księdza prałata Franciszka Goli,       w przedsionku kościoła wmurowano pamiątkową tablicę – epitafium ku czci księdza prałata. Zostało ono poświęcone przez biskupa Stefana Barełę.108

1970 – nadal prowadzone są prace remontowe na organistówce;         w mieszkaniu sióstr zakonnych założono łazienkę i kanalizację; objęto remontem budynki gospodarcze – komórki; ze względu na ograniczoną ilość miejsc grzebalnych i kłopoty z zakupieniem nowego gruntu trwa porządkowanie cmentarza.109

1971 – remonty trwają nadal: kontynuowane są prace przy organistówce; dokończono kanalizację i łazienkę w mieszkaniu zajmowanym przez siostry; gruntownemu remontowi poddano budynki gospodarcze, gdzie w większej części wymieniono dach; odnowiono kancelarię parafialną; zakończono odnawianie kaplicy cmentarnej.110

1972 – dla usprawnienia nauczania religii na organistówce urządzono trzecią salę katechetyczną, natomiast nowa kancelaria parafialna została przeniesiona z organistówki i urządzona w podwórzu przy plebanii; trwają remonty dachów i rynien; w kościele przeprowadzono remont radiofonii.111

1973 – rozpoczęto budowę ogrzewania kościoła; zakończono porządkowanie cmentarza grzebalnego; przy wejściu na cmentarz zbudowano pomieszczenie dla dozorcy cmentarza.112

Wraz z zapisem z roku 1973 kończą się, podawane przez kronikę parafialną, informacje dotyczące  remontów przeprowadzonych przez księdza Jana Brodzińskiego. O kolejnych remontach, przeprowadzonych już przez następnego proboszcza  księdza kanonika Władysława Maciąga, opowiada następny tom kroniki parafialnej z lat 1978 – 1985. Ksiądz Maciąg został gospodarzem parafii w Niwce w 1975 roku po śmierci księdza Jana Brodzińskiego. Jednakże po 3 – letnim duszpasterzowaniu odszedł on na własną prośbę do parafii św. Krzyża w Częstochowie. Jak wspomina kronika i starsi mieszkańcy Niwki, jego praca w parafii, choć krótka, była trudna i owocna. W latach 1975 – 1978 przebudował on i wyremontował plebanię oraz rozbudował sale katechetyczne i kancelarię.113

W dniu 15 X 1978 miało miejsce liturgiczne wprowadzenie nowego proboszcza, księdza kanonika Mariana Kubisia.114 Ksiądz Kubiś, tak jak jego poprzednicy, troszczył się bardzo o wygląd i stan świątyni i budynków parafialnych. Podczas swego pasterzowania przeprowadził wiele remontów i restauracji:

1979 – przystąpiono do kapitalnego remontu dachu kościoła – zniszczoną dachówkę zastąpiono miedzianą blachą, wymieniono część drewnianego wiązania dachowego zniszczonego przez zacieki.115

1980 – uporządkowano plac kościelny i zakończono prace przy jego oświetleni; przeprowadzono gruntowny remont organów.116

1981 – z okazji 42 rocznicy wybuchu II wojny światowej odnowiono na terenie parafii wszystkie kapliczki i przydrożne krzyże.117

1983 – zakupiono i wymieniono okna w kościele.118

Pomimo braku zapisu w kronice parafialnej, z relacji starszych mieszkańców Niwki, wiadomo, że ksiądz Marian Kubiś,       w trakcie swego duszpasterzowania w parafii niweckiej, odnowił także wystrój kościoła (np.: zakupił nowe fotele dla asysty                 w prezbiterium) i pomalował świątynię. Ksiądz proboszcz zmarł we wrześniu 1985 roku.

Na przestrzeni lat 1985 – 1990 po raz kolejny spotykamy się z przerwą w opisywani historii kościoła i wspólnoty parafialnej         w Niwce. Proboszczem w tym czasie był ksiądz Mieczysław Dyga, który objął parafię 10 listopada 1985 roku.119W kronikach parafialnych nie odnotowano w tym czasie żadnych remontów, chociaż zapewne były prowadzone. Jedynie inwentarz kościoła          w Niwce wspomina, iż ksiądz Dyga zakupił m.in. dwa kinkiety           i dwa reflektory do prezbiterium, organy elektroniczne ze wzmacniaczem i kolumnami, ławki dębowe na 250 miejsc i wiele szat liturgicznych.120

W roku 1990, dekretem z dnia 30 lipca, ksiądz biskup ordynariusz Stanisław Nowak, mianował proboszczem tutejszej parafii księdza Eugeniusza Grzyba. Ksiądz Dyga odszedł i został proboszczem w Kromołowie. Liturgiczne wprowadzenie nowego proboszcza odbyło się dnia 23 września.121Ksiądz Eugeniusz Grzyb (patrz aneks s.95) kontynuował  prace rozpoczęte przez swoich poprzedników  i rozpoczął nowe remonty

1991 – w wyniku ostatniej ekspertyzy wieży kościoła przeprowadzonej przez Akademię Górniczo – Hutniczą z Krakowa pod kierunkiem profesora Barycza, parafia otrzymała zakaz używania dzwonów ze względu na bardzo zły stan konstrukcji, który wymagała natychmiastowego remontu – trwają przygotowania do remontu wieży; z pomocą kopalni rozpoczyna się remont kościoła.122

1992 – trwają prace remontowe kościoła, w które włączają się parafianie: gromadzenie materiałów na nową posadzkę; zainstalowano nowe tabernakulum (poprzednie zostało poważnie uszkodzone           w wyniku włamania do kościoła); postawiono nowy marmurowy ołtarz i ambonkę – poświęcenia dokonał biskup ordynariusz Adam Śmigielski; wymurowano nowe schody do kościoła; zlikwidowano stalle i dębową balustradę oddzielającą prezbiterium; zakupiono dywany i 12 krzeseł do prezbiterium; remont plebanii – zakupiono nowe drzwi i gazowe piece centralnego ogrzewania.123

1993 – zainstalowano nowe ogrzewanie kościoła; przez cały okres wakacji trwa malowanie świątyni i odnawianie polichromii odsłoniętej w prezbiterium; zakupiono 23 dębowe ławki do kościoła.124

1994 – poświęcenie nowej polichromii kościoła przez księdza biskupa Adama Śmigielskiego; poświęcenie nowego obrazu Miłosierdzia Bożego; trwa odnawianie ołtarzy i ambony.125

1995 – 1999 – trwają remonty w kościele – 8.01.1995 roku, podczas uroczystej mszy św., ksiądz biskup ordynariusz Adam Śmigielski poświęcił odnowiony ołtarz w głównej nawie kościoła126 ; cały czas trwa remont wieży – od 1998 roku przywrócono pozwolenie na używanie dzwonów; ustawiono nowe ogrodzenie wokół cmentarza; dalsze remonty plebanii.

Pomimo licznych remontów, prowadzonych niemalże bez przerwy, zarówno świątynia  jak i budynki parafialne wymagają ciągle dalszych prac restauracyjnych i zabezpieczających przed zniszczeniem. Jak wspomniano na początku rozdziału, jest to przede wszystkim wynik szkód górniczych. Remonty prowadzone przez kolejnych gospodarzy parafii były i są bardzo kosztowne. Dlatego też starania i zabiegi księży proboszczów, mające na celu gromadzenie środków finansowych, wspierane są przez kopalnie „Niwka” i „Niwka – Modrzejów” oraz ofiarność parafian.(Dzisiejszy wygląd świątyni – patrz aneks s.96 - 102).

4. Życie religijne parafii.

4.1.Ważniejsze wydarzenia z życia parafii.

Życie wspólnoty parafialnej i jej historia nie ogranicza się do budynków, ich świetności i piękna czy też mniejszego lub  większego obszaru określanego przez wytyczone granice. Wspólnota parafialna to ludzie, którzy ją tworzą, to wspólnota serc bijących dla Chrystusa, wspólnota rąk składających się do modlitwy, wspólnota myśli podporządkowujących swe życie Bogu. Jezus nie po to został    z nami pod postacią chleba, aby być więźniem pustych kościołów. Został, aby być obecny w naszym życiu, dzielić z nami radości            i smutki, być nam pomocą i ucieczką. Zatem nawet najpiękniejsze świątynie nie są nic warte jeżeli są puste. Dlatego też niniejszy rozdział ma na celu przyjrzenie się życiu religijnemu parafii, zaangażowaniu wiernych w życie Kościoła i ich życiu wypływającemu z wiary.

Niestety i tym razem, podobnie jak  w wypadku wiadomości dotyczących remontów i restauracji, kroniki opisują życie religijne parafii dopiero od roku 1953. Nie zachowały się żadne wspomnienia mówiące o czasie zaboru rosyjskiego, który niemalże przez 100 lat miał wpływ na życie Kościoła nie tylko na obszarze Zagłębia Dąbrowskiego. Nie zachowały się także wspomnienia, które mogły by nam przybliżyć okres I i II wojny światowej. Można tylko domniemywać, opierając się na historii naszego kraju, że życie religijne w tym czasie było bardzo utrudnione. Zarówno zaborcy jak   i okupanci bali się siły, którą daje człowiekowi wiara, dlatego usiłowali doprowadzić do wzbudzenia braku zaufania wiernych wobec Kościoła, a sam Kościół podporządkować państwu. Dążyli oni do osłabienia wpływu Kościoła na oświatę wiedząc, że człowiekiem nie wykształconym dużo łatwiej jest kierować i wpajać mu obce ideologie. Jeżeli przyznawano Kościołowi pewne przywileje lub ogłaszano wolność wyznania, to nie czyniono tego w trosce                o człowieka i moralność społeczeństw, lecz z myślą o wyższych celach politycznych.

Bezpośrednio po trzecim rozbiorze Polski (1795r.), na terenach które znalazły się pod panowaniem Rosji duchowieństwo rzymskokatolickie zostało poddane uważnemu nadzorowi. Prawo do kontaktów z Rzymem przysługiwało diecezją w bardzo ograniczonym zakresie, a bulle papieskie mogły być publikowane jedynie za zgodą Petersburga.127 Kościół katolicki utracił sporą część swoich posiadłości i stał się bardziej zależny od państwa – znalazł się on pod panowaniem monarchy innego wyznania (Prawosławie).128

Po Kongresie Wiedeńskim (1815r.), teren na którym znajduje się parafia św. Jana Chrzciciela w Niwce został przydzielony do Królestwa Polskiego. W ten sposób, na okres wieku, został oddany pod panowanie Rosji. Do poważniejszych represji w Królestwie Polskim, wymierzonych m.in. w Kościół, doszło po Powstaniu Listopadowym (1831r.).Wtedy to zmniejszono liczbę gimnazjów, zaś dzieci pochodzenia nieszlacheckiego uważane za potencjalnych rewolucjonistów poddano dyskryminacyjnej polityce przyjęć do szkół. Wiele bibliotek, kolekcji muzealnych i dzieł sztuki wywieziono do Rosji. W dziedzinie religijnej, by represjonować katolików                  i propagować prawosławie, reżim wykorzystał papieski brewe „Cum primum” z 1832 roku, potępiające powstanie i rozkazujące podporządkować się  monarsze. Przestało istnieć stanowisko prymasa,                        a arcybiskupstwo warszawskie było dłuższy czas administrowane przez sufragana. Powołano do życia prawosławną diecezję warszawską, zaś przepisy dotyczące małżeństw mieszanych prawosławno – katolickich dyskryminowały katolików.129 Papież Grzegorz XVI (pontyfikat 6.02.1831 – 1.06.1846) potępił Powstanie Listopadowe, gdyż został wprowadzony w błąd przez posła carskiego w Rzymie. Jednakże w roku 1842 publicznie dał on wyraz żalowi, że został oszukany i wyraz bólu nad stanem polskiego Kościoła pod zaborem rosyjskim.130

Próby osłabienia więzi między ludem a Kościołem nie dawały jednak pozytywnych rezultatów. Wręcz przeciwnie, wieloletnie rosyjskie ingerencje w sprawy Kościoła katolickiego otoczyły go nimbem męczeństwa i umocniły jego pozycję pośród ludu.131 Literatura romantyczna porównywała rozdartą Polskę do Chrystusa pośród narodów, dokonującego poprzez swe cierpienie odkupienia nie tylko narodu polskiego lecz całej ludzkości.132 Nic więc dziwnego, że dążenia Polaków do odzyskania niepodległości nigdy nie ustały. W najbliższej przyszłości doprowadziły one do wybuchu kolejnego powstania – Powstanie Styczniowe 1863 r. – które wiązało się z jeszcze większymi represjami wymierzonymi także       w Kościół.

Rosjanie zdawali sobie sprawę ze ścisłych związków pomiędzy kulturą polską i katolicyzmem, poczynili zatem niezbędne kroki zmierzające do wzmocnienie prawosławia. Rząd przedsięwziął ostre środki wymierzone w Kościół katolicki, w którym widziano podporę polskiego oporu narodowego i podporządkował go petersburskiemu Rzymsko – Katolickiemu Kolegium Duchownemu. Chociaż zaniechano prób zmuszania duchownych oraz wiernych do używania języka rosyjskiego w kazaniach, modlitwach i pieśniach, nie zaprzestano ciągłego nękania hierarchii kościelnej. Do roku 1870 na czele swej diecezji utrzymał się zaledwie jeden biskup. Aleksander II zapowiedział, że nie będzie tolerował prawosławnych konwertytów wracających do katolicyzmu i polityki owej skrupulatnie przestrzegano.133

Rząd carski, podobnie jak monarchowie Niemiec                  i Austrii, dążył do ograniczenia uprawnień Kościoła katolickiego. Dlatego też konfiskowano dobra kościelne, pozostawiając proboszczom wiejskim po kilka morgów gruntu. Zlikwidowano      129 klasztorów; pozostawiając ich 38 „na wymarcie”, komasując zakonników tej samej reguły i zamykając nowicjaty. Nastąpiła seria konfliktów między episkopatem a rządem. Papież Pius IX (pontyfikat 16,21.04.1846 – 7.02.1878), po Powstaniu Styczniowym                    w Królestwie Polskim, piętnował postępowanie władz carskich,          a wcześniej usiłował wpłynąć na cara, aby powstrzymać go od prześladowań i skłonić do reform wolnościowych. Konflikt                 z Rzymem załagodzono dopiero, gdy papieżem został następca      Piusa IX, Leon XIII (pontyfikat 20.02,3.03.1878 – 20.07.1903).Wtedy to przystąpiono do obsadzania opuszczonych diecezji. Do porozumienia doprowadzono tylko dlatego, iż w Kościele upatrywano element konserwatywny, zdolny do utrzymania mas w posłuszeństwie wobec panującego ustroju. Nie zrezygnowano natomiast                      z rusyfikacji przez szkołę.134

Podobnie działo się w zaborze pruskim i austriackim. Najpoważniejszą postać przybrały jednak represje na terenie zaboru pruskiego. Parafia niwecka, jak wspomniano w rozdziale 2.1, od najdawniejszych czasów do 1826 roku należała terytorialnie do parafii Mysłowice. Mysłowice znajdowały się natomiast na obszarze zaboru pruskiego. Zarówno dla Rosjan jak i dla Prus katolicyzm od samego początku jawił się jako główny nieprzyjaciel. Dlatego też był zwalczany, a czas najsilniejszych prześladowań przypadł na dobę Kulturkampfu, kiedy państwo wydało Kościołowi wojnę. Wydalono    z Prus Zakon Jezuitów, zerwano stosunki z papiestwem oraz zniesiono Departament Katolicki Pruskiego Ministerstwa Kultury. Mianowanie duchownych odbywało się pod warunkiem uczęszczania przez nich do gimnazjów państwowych i studiowania na państwowych uniwersytetach. Państwo ustanowiło kontrolę nad posiadłościami kościelnymi i oznajmiło, że odtąd ważne są wyłącznie śluby cywilne.135

Wiele z tych niepokojów, które towarzyszyły epoce rozbiorów Polski, znalazło swoją kontynuację podczas I i II wojny światowej. Wystarczy chociażby wspomnieć jak wielu kapłanów         i ludzi nauki, Niemcy rozstrzelali i stracili w obozach zagłady. Wszystko po to, aby utrudnić życie religijne, pozbyć się tych, którzy podtrzymywali wiarę i byli ostoją polskości. W tych trudnych czasach, kiedy przemoc i śmierć nieustannie towarzyszyła narodowi polskiemu, jedynie wiara mogła dać nadzieję na lepszą przyszłość       i pozwolić ludziom ocalić swoje człowieczeństwo. Tej właśnie nadziei i ludzkiej godności chcieli pozbawić Polaków okupanci. Wiara jednak okazała się silniejsza od strachu, wszystkich przeszkód i zakazów.

Począwszy od roku 1953 mamy już szczegółowe informacje dotyczące życia parafii. Możemy więc je przedstawić jako pewne,      a nie tylko pozostające w sferze domysłów i porównań, gdyż zostały opisane w kronikach i dokumentach parafialnych.

  W czasie gdy proboszczem parafii był ksiądz Jan Brodziński (1953 – 1975), w niedzielę i święta odprawiano pięć mszy św. – godz.7.00, 9.00, 10.00, 11.15, 18.00, a w dni powszednie trzy msze św. – godz.6.30, 7.00 i 7.30. Msza św. o godz. 9.00 była przeznaczona dla dzieci i młodzieży, natomiast msza św. o godz. 18.00 dla ludzi pracujących. W kościele odbywały się także nabożeństwa stanowe: z okazji święta Niepokalanego Poczęcia Matki Bożej dla panien, św. Józefa dla ojców, z okazji świąt Matki Bożej dla niewiast i panien, św. Stanisława Kostki dla młodzieży i młodych chłopców, a w okresie Bożego Narodzenia dla dzieci. Zbiorowa spowiedź dzieci miała miejsce zawsze na początku roku szkolnego,   w dniu wspomnienia w liturgii św. Stanisława Kostki, w Adwencie, Wielkim Poście i na zakończenie roku szkolnego. Zachęcano dzieci także do spowiedzi w każdy Pierwszy Piątek Miesiąca. W parafii istniało koło ministrantów. Chłopcy przechodzili przez stopień aspiranta i kandydata, mieli swój regulamin i dyżury na mszach św.

Śpiew ludu otoczony był troskliwą opieką. Nauka śpiewu, prowadzona przez księży i organistę, odbywał się po nabożeństwach. Istniał także chór parafialny, którym opiekował się sam ksiądz proboszcz. Chór wraz z ludem śpiewał na nabożeństwach niedzielnych  i świątecznych.

Poza odwiedzinami chorych odbywającymi się trzy razy    w roku: Tydzień Miłosierdzia, Adwent i Wielki Post, praktykowany był także „Dzień chorych” ze spowiedzią i Komunią świętą, oraz nawiedzeniem ludzi chorych i starszych w domach i obdarowaniem ich upominkami.

W parafii rozwijało się duszpasterstwo wieczorowe ze względu na to, że w Niwce, jako ośrodku przemysłowym, cała ludność pracowała. Poza tym każdego roku wyruszała z parafii pielgrzymka na Jasną Górę – wrzesień i Kalwarię – sierpień.

Nauka religii odbywała się przede wszystkim w salkach katechetycznych przy kościele i w jednej ze szkół podstawowych, znajdującej się na terenie parafii, na Jęzorze. Nauczanie w salkach katechetycznych przeznaczone było dla dzieci ze szkół podstawowych i średnich i odbywało się we wszystkie dni tygodnia. Dla przyjezdnych naukę prowadzono w niedzielę.136

Wśród ważniejszych wydarzeń z życia parafii, które            w czasie swego pasterzowania wymienia ksiądz Jan Brodziński, są m.in. trzy wizytacje biskupie, Misje Święte i obchody Roku Milenijnego. Pierwszej wizytacji, w dniach 22 – 23.06.1958 roku, dokonał ksiądz biskup Zdzisław Goliński ordynariusz częstochowski. Ksiądz biskup podczas pobytu w Niwce udzielił dzieciom i młodzieży sakramentu bierzmowania i dokonał konsekracji nowych dzwonów.137

Kolejna wizytacja biskupa Zdzisława Golińskiego miała miejsce w dniach 23 – 24.06.1962 roku. Arcypasterz dokonał wizytacji życia religijnego i moralnego parafian oraz stanu administracyjno – gospodarczego parafii. Wygłosił nauki do ogółu parafian i stanowe do grupy dzieci, młodzieży, kobiet i mężczyzn, jak również udzielił sakramentu bierzmowania.138

W dniach od 24.03. – 1.04. 1963 roku, w parafii odbyły się Misje Święte prowadzone przez misjonarzy ze Zgromadzenia Ojców Saletynów. W niedzielę – 1 kwietnia parafianie przystępowali do generalnej Komunii św. Na zakończenie Misji ojcowie misjonarze poświęcili krzyż misyjny i udzielili parafii Apostolskiego Błogosławieństwa.139

W roku 1966, w całym kraju odbywały się uroczystości związane z Tysiącleciem Chrztu Polski. W parafii św. Jana Chrzciciela główne obchody tego ważnego wydarzenia przypadły na miesiąc maj. Jak podkreślił ksiądz Brodziński, uroczystości odbywały się w duchowej łączności z Jasną Górą. We wtorek – 3 maja,             w kościele parafialnym miały miejsce podniosłe nabożeństwa, podczas których odnowiono Jasnogórskie Śluby Narodu. Na Jasnej Górze parafię reprezentowała delegacja parafian.140

Ostatniej wizytacji biskupiej, podczas duszpasterzowania księdza Jana Brodzińskiego, w dniach 17 – 18.10.1970 roku, dokonał ksiądz biskup Tadeusz Szwagrzyk. Wizytacja księdza biskupa, tak jak w poprzednich latach, połączona była z udzieleniem sakramentu bierzmowania. Dostojny gość przewodniczył mszom świętym dla matek, niewiast, dzieci i młodzieży oraz nabożeństwu żałobnemu, które odbyło się na cmentarzu parafialnym. Przed opuszczeniem Niwki  biskup zapoznał się także z problemem nauczania wiary wśród dzieci i młodzieży i stanem kościoła parafialnego. Przez cały czas pobytu w naszej parafii księdzu biskupowi towarzyszyli licznie zebrani wierni.141

Objęcie probostwa parafii niweckiej przez księdza kanonika Władysława Maciąga (1975 – 1978) wiązało się z pewnymi zmianami. Dla wiernych parafii, w każdą niedzielę  i święta, msze św. odprawiano według następującego porządku: dla starszych – godz. 7.00,11.00, 12.15, 18.00, dla dzieci klas starszych – godz. 9.00, dla młodzieży -  godz. 10.00, dla dzieci klas młodszych i przedszkolnych – godz. 16.00. Każda msza św. miała przewodnictwo liturgiczne oraz specjalne kazanie. Dwa razy  w miesiącu odprawiano dodatkowe msze św. związane z udzielenie sakramentu chrztu św. Rekolekcje wielkopostne odbywały się zawsze od IV – V Niedzieli Wielkiego Postu. W ciągu trzech ostatnich dni rekolekcji wielkopostnych miało miejsce 40 – godzinne nabożeństwo. W 1976 roku wprowadzono również rekolekcje adwentowe.

Poza wymienionymi nabożeństwami, w których wierni chętnie brali udział, raz w miesiącu odbywało się nabożeństwo grupowe dla Żywego Różańca i Trzeciego Zakonu św. Franciszka.

Przy parafii istniała grupa rekolekcyjna Oazy Żywego Kościoła, składająca się z młodzieży i młodych małżeństw.               W służbie liturgicznej ołtarza było około 60 ministrantów, a śpiew na mszy św. dla młodzieży prowadziła żeńska schola młodzieżowa. Ministranci, schola i oaza pozostawały pod opieką księży Tadeusza Winnickiego i Ireneusza Faby SDB.

Pracę charytatywną w parafii prowadziła siostra zakonna ze Zgromadzenia Najświętszego Serca Jezusa, której opiece podlegali ludzie chorzy starsi i samotni oraz rodziny wielodzietne. Dla tej grupy wiernych również organizowano specjalne nabożeństwa.

     Celom nauczania zasad wiary służyły dwie kaplice katechetyczne na plebanii i jedna w organistówce oraz punkt katechetyczny przy nowym osiedlu „Przyszłość”. Nauczaniem objętych było 80 % dzieci i tylko 40 % młodzieży zwarzywszy na to, że jej część, zwłaszcza ta ucząca się w innych miastach, korzystała     z tamtejszych punktów katechetycznych. Wprowadzono także katechizację dla rodziców i chrzestnych przygotowujących się do chrztu dziecka.142

Po nastaniu nowego proboszcza, księdza kanonika Mariana Kubisia (1978 – 1985), parafia nadal rozwijała się bardzo intensywnie, a życie religijne obfitowało w wiele podniosłych wydarzeń, umacniających wiarę i zapał religijny parafian. Każdego roku odprawiano rekolekcje wielkopostne i adwentowe przy bardzo licznym udziale wiernych. W czasie rekolekcji adwentowych wprowadzono nowennę do Dzieciątka Jezus, a od 1980 roku,              w miesiącu grudniu parafia przeżywała tygodniowe Dni Maryjne poświęcone Matce Bożej Nieustającej Pomocy. Corocznie,                w kościele parafialnym, w czerwcu i sierpniu organizowano tygodniowe dni skupienia dla dzieci i młodzieży kończącej                  i rozpoczynającej rok szkolny i katechetyczny. Dni te wiązały się ze spowiedzią i Komunią św. dla uczących się i ich rodzin. We wrześniu,  przez cały tydzień, odprawiano nabożeństwo ku czci   św. Stanisława Kostki, modląc się w intencji dzieci i młodzieży. Nadal organizowano w parafii „Dni chorych”, podczas których ludzie wymagający szczególnej opieki mogli spotkać się w swojej świątyni, uczestniczyć we mszy św. odprawianej w ich intencji i przystąpić do sakramentu pokuty i eucharystii. W roku 1980 wprowadzono katechezę przedmałżeńską dla młodzieży od lat siedemnastu i bezpośrednie przygotowanie do sakramentu małżeństwa. Każdego roku, w sierpniu wielu parafian brało liczny udział w pielgrzymce na Jasną Górę, natomiast w maju mężczyźni pielgrzymowali do Matki Boskiej Piekarskiej.

Przy parafii istniało koło ministrantów, chór parafialny, który w 1979 roku obchodził 92 rocznicę swego istnienia, Żywy Różaniec i Trzeci Zakon św. Franciszka.

Ze względu na panujący system – komunizm i ogłoszenie 13.12.1981 roku stanu wojennego, nie obyło się również bez problemów. Ksiądz proboszcz Marian Kubiś pisał w kronice                o towarzyszącym im lęku, ale też o nadziei, która powinna cechować chrześcijanina. Wierni garnęli się do świątyni, tam właśnie szukając ratunku i doznając pociechy. W grudniu 1980 roku, po raz pierwszy od kilkudziesięciu lat, w kopalni „Niwka – Modrzejów”, ksiądz biskup Mirosław Kołodziejczyk odprawił mszę św. w intencji górników i ich rodzin. Po ogłoszeniu stanu wojennego, mszę św.       w dniu 4 grudnia odprawiano w kościele, gdyż władze utrudniały spotkania kapłanów z górnikami na terenie kopalni.

Wśród najważniejszych wydarzeń lat 1978 – 1985, ksiądz proboszcz wymienia Misje Święte z roku 1980, nawiedzenie parafii przez Matkę Bożą w kopii cudownego obrazu Jasnogórskiego                        i uroczystość jubileuszu 600 – lecia przebywania Matki Najświętszej w Jej cudownym obrazie na Jasnej Górze. Jak wspomina ksiądz Kubiś, 9 marca 1980 roku w parafii rozpoczęły się Misje święte, które miały też być przygotowaniem parafii do nawiedzenia Matki Bożej. Trwały one dziewięć dni, a przewodniczyli im Ojcowie Oblaci.         W dniu 18 marca od rana dekorowano trasę przejazdu obrazu Matki Bożej, chociaż prace były utrudniane przez władze administracyjne      i Milicję Obywatelską (przeprowadzono gruntowną rewizję                w mieszkaniach osób przygotowujących dekoracje).

Matka Boża w kopii cudownego obrazu Jasnogórskiego przebywała wśród wiernych parafii św. Jana Chrzciciela 18 i 19 marca 1980 roku. W nawiedzeniu parafii uczestniczył biskup Tadeusz Szwagrzyk. Obraz Matki Bożej powitało ponad 20 tys. wiernych.     W czasie tych dwóch wyjątkowych dni odprawiono mszę św. przed obrazem Matki Bożej, a wierni całą noc, aż do przekazania obrazu parafii św. Barbary, trwali na modlitewnym czuwaniu (patrz aneks    s. 103 - 105). Nawiedzenie Matki Najświętszej zaowocowało wielkim odrodzeniem rodzin parafii (wzrosła frekwencja w czasie nabożeństw i wiele więcej osób przystępowało do Komunii św.).

W dniach 25 – 27 sierpnia 1982 roku niwecka wspólnota parafialna włączyła się w uroczystości związane z 600 – leciem przebywania Matki Najświętszej w Jej cudownym obrazie na Jasnej Górze. Dnia 29 sierpnia na Niwce odbyła się z tej okazji procesja „sześciu wieków”.

Ksiądz Marian Kubiś bardzo dużą uwagę zwracał na katechizację. Podkreślał on, że wszyscy są odpowiedzialni za nauczanie prawd wiary i powinni zrobić wszystko, co tylko jest         w ludzkiej mocy, aby katechizacja odbywała się bez przeszkód.143

Jak wspomniano w rozdziale dotyczącym remontów             i restauracji, kroniki parafialne nie podają żadnych informacji             z okresu, gdy proboszczem parafii był ksiądz Mieczysław Dyga (1985 – 1990). Jednakże na podstawie relacji mieszkańców Niwki udało się ustalić pewne fakty. Msze święte odbywały się według następującego porządku: w niedzielę i święta – godz. 7.00, 9.00, 10.30, 12.00            i 17.00, a w dni powszednie – godz. 6.30, 7.00 i 17.00.Przy parafii istniała Oaza Nowego Życia, Trzeci Zakon św. Franciszka, Żywy Różaniec, chór parafialny i koło ministrantów, które chętnie włączały się w przygotowaniach do świąt i uroczystości takich jak np.: Boże Narodzenie, Wielkanoc, Boże Ciało (dekoracja świątyni, przygotowanie ołtarzy i asysty i oprawa muzyczna). W sposób duchowy cała parafia przygotowywała się do świąt poprzez rekolekcje połączone ze spowiedzią i generalną Komunią św. Każdego roku liczna grupa wiernych parafii niweckiej pielgrzymowała na Jasną Górę, biorąc udział w obchodach uroczystości ku czci N.M.P Częstochowskiej – 26.08. Niestety trudno było ustalić informację, które podawały by więcej szczegółów.

Po objęciu parafii przez księdza Eugeniusza Grzyba (1990r.), który jest jej gospodarzem do dnia dzisiejszego, zmieniono porządek mszy św. niedzielnych i świątecznych: godz. 7.00, 9.00, 11.00, 12.15 i 17.00. Msza św. o godz. 9.00 przeznaczona jest dla uczniów klas od  VI – VIII i młodzieży, natomiast dla dzieci młodszych msza św. odprawiana jest o godz. 11.00. W czasie tych mszy św. w liturgię słowa (czytania, psalm, modlitwa powszechna)     i oprawę muzyczną włączają się dzieci i młodzież. W 1991 roku religia powróciła do szkół, dlatego też podczas rekolekcji wielkopostnych dzieci nie uczęszczają do szkół, ale wraz                     z nauczycielami uczestniczą w naukach rekolekcyjnych. Każdy rok szkolny i katechetyczny rozpoczyna i kończy się przy ołtarzu Chrystusowym. W tym samym roku wprowadzono przygotowanie liturgiczne (nauka śpiewu) dla dzieci przed niedzielną mszą św.          o godz. 11.00144 , natomiast w roku 1992 comiesięczne, specjalne msze św. dla dzieci przygotowujących się do Pierwszej Komunii św.145 Od początku objęcia parafii przez księdza Grzyba,  4 grudnia na kopalni „Niwka” odprawiana jest msza św. w intencji górników i ich rodzin. Każdego roku organizowane jest też czuwanie przed Pasterką  i adoracja Pana Jezusa w grobie. Od 1994 roku, w każdy piątek          o godz. 16.30, przed wieczorową mszą św. odmawia się Koronkę do Miłosierdzia Bożego (modlitwę prowadzą parafianie –                     pp. Królowie).146

W parafii istnieje wiele grup religijno – modlitewnych, do których należą: Trzeci Zakon św. Franciszka, Żywy różaniec, Oaza Nowego Życia, Oaza Dzieci Maryi, chór parafialny, Akcja Katolicka, Duchowa Adopcja Dziecka Poczętego, Krąg Biblijny i koło ministrantów, czynna jest także Poradnia Życia Rodzinnego                 i Przedmałżeńskiego.

Wśród ważniejszych wydarzeń z życia parafii wymienia się w tym okresie bardzo liczny udział młodzieży w Światowym Dniu Młodzieży w Częstochowie, który z udziałem Ojca Św. Jana Pawła II odbył się  w dniach 14 – 15 sierpnia 1991 roku. Przygotowania do tego dnia rozpoczęły się od rozprowadzania wśród parafian „Listu Młodych do Młodych”, którego celem była pomoc młodzieży z obozu wschodniego. Kilka dni przed spotkaniem z Ojcem Św. wspólnota parafii św. Jana Chrzciciela udzieliła swej gościny i noclegu młodzieży z Ukrainy pielgrzymującej do Częstochowy.147

Niewątpliwie najważniejszym wydarzeniem ostatnich dziewięciu lat były Misje Święte, które odbyły się w dniach 31.05. – 7.06 1998 roku. W ramach misji odbywały się: msze św. z nauką dla dzieci, młodzieży i dorosłych, adoracja Krzyża, nabożeństwo ewangelizacyjne, nabożeństwo pokutne, msza św. z namaszczeniem chorych, adoracja Najświętszego Sakramentu, zawierzenie rodzin Sercu Pana Jezusa, misyjna droga krzyżowa ulicami osiedli, msza św. z ponowieniem przysięgi małżeńskiej oraz z błogosławieństwem niemowląt i najmłodszych dzieci, ślubowanie wierności Krzyżowi. Każdy dzień kończył się odśpiewaniem Apelu Jasnogórskiego.148 Misje odbywały się przy bardzo licznym udziale wiernych, gromadząc w kościele zarówno dzieci jak i dorosłych (patrz aneks s. 106 - 108).

Od najdawniejszych czasów życiu religijnemu parafii, jak wspomniano już wcześniej, towarzyszyły grupy religijno – modlitewne. W sposób szczegółowy o ich działalności opowie rozdział następny.

4.2.Grupy religijno – modlitewne istniejące             w parafii.

Parafia jest rzeczywistością bardzo złożoną. Stanowi ona nie tylko prostą wspólnotę osób, ale także wspólnotę grup, ruchów, stowarzyszeń, instytucji i organizacji. One to włączają się w życie religijne parafii, a niejednokrotnie je tworzą. Przykładem swego życia dają poznać, że każdy z nas wezwany jest do tego, aby głosić Słowo Boże, służyć i prowadzić innych do Chrystusa. Powinniśmy umieć dać świadectwo swojej wiary. Działanie Kościoła nie może ograniczać się tylko do nauczania prawd  ściśle religijnych                   i sprawowania kultu. Kościół musi wychodzić naprzeciw człowiekowi i czyni to m.in. właśnie poprzez istniejące w parafiach grupy religijno – modlitewne.

Życie religijne parafii niweckiej od najdawniejszych czasów współtworzyły: Żywy Różaniec, Trzeci Zakon św. Franciszka, chór parafialny i koło ministrantów oraz powstałe w niezbyt odległej przeszłości Oaza Nowego Życia, Oaza Dzieci Maryi, Krąg Biblijny, Akcja Katolicka i Duchowa Adopcja Dziecka Poczętego.

Członkowie Żywego Różańca, realizując prośby Matki Bożej z Objawień Fatimskich, obejmują swoją modlitwą całą parafię, ojczyznę, wszystkich kapłanów i potrzebujących. Poza modlitwą osobistą zachęcają i zapraszają oni wiernych do wspólnej modlitwy, organizując czuwania przy żłóbku i grobie Pańskim. Ich działalność na forum Kościoła niweckiego zaznacza się szczególnie w okresie Oktawy Bożego Ciała, kiedy to wraz z członkami Trzeciego Zakonu św. Franciszka przygotowują ołtarze i asystę, niosąc baldachim, feretrony i chorągwie. Oprócz modlitwy, która jest bezcennym darem, wspierają parafię także materialnie poprzez zakup szat liturgicznych   i finansowe wspomaganie remontów w kościele parafialnym. Duchowym opiekunem Żywego Różańca jest ksiądz proboszcz, który w każdą pierwszą niedzielę miesiąca odprawia mszę św. w intencji jego członków.

Chór parafialny towarzyszy życiu religijnemu parafii od  112 lat, gdyż jak wspomina kronika parafialna w 1979 roku obchodził 92 rocznicę swego istnienia149 , a od tamtego czasu kierowali nim kolejni organiści – obecnie Pan Edward Łuniewski. Chór uświetnia swoim śpiewem wszystkie święta i uroczystości, także te związane      z wewnętrznym życiem parafii np.: uroczystości odpustowe, rekolekcje. Swoje święto obchodzi on w dniu wspomnienia w liturgii św. Cecylii.

Koło ministrantów istnieje w parafii od jej początku. Stała formacja pod opieką kapłana rozpoczęła się w 1907 roku  i trwa do dnia dzisiejszego. Obecnym opiekunem koła ministrantów jest ksiądz Karol Banasik, który objął tę funkcję po księdzu Jacku Kalkowskim, byłym wikariuszu tutejszej parafii. Ministranci pomagają przede wszystkim kapłanom w ich pracy duszpasterskiej: służą do mszy św. , pomagają w rozprowadzaniu prasy katolickiej, biorą udział w akcjach organizowanych przez parafię np.: działalność charytatywna, pomagają kapłanom w wizycie duszpasterskiej. Obecna grupa ministrantów liczy około 40 osób  w różnym wieku, począwszy od chłopców po Pierwszej Komunii św. poprzez całą szkołę podstawową, średnią aż po studentów. Formacja ministrantów odbywa się przez cotygodniowe spotkania. Każdego roku przyjmowani są nowi kandydaci, których przygotowanie trwa 6 miesięcy. Starsi ministranci – lektorzy przez cały rok biorą udział w diecezjalnym kursie ministranta – animatora. W czasie wakacji większość chłopców wyjeżdża na oazy ministranckie.

Ruch Światło – Życie to nazwa ruchu odnowy Kościoła, który wyrósł na gruncie polskim z ruchu oazowego. Oaza jest zjawiskiem stosunkowo młodym, związanym z nazwiskiem              ks. Franciszka Blachnickiego. Jej początki, które miały miejsce           w diecezji katowickiej, sięgają końca lat 50 – tych, a szczególny rozwój to okres Soboru Watykańskiego II. Pierwotna Oaza Dzieci,     w latach posoborowych – 60 – tych, objęła młodzież zaangażowaną   w liturgii, a następnie dorosłych, w tym księży, z urzędu zobowiązanych do ukazania roli i znaczenia liturgii w życiu Kościoła. I tak 1976 roku powstał ruch Światło - Życie, który w tym samym roku ówczesny arcybiskup krakowski, kardynał Karol Wojtyła oddał         w opiekę Niepokalanej Matce Kościoła. Działanie ruchu Światło – Życie zmierza w czterech podstawowych kierunkach: ewangelizacji, Krucjaty Wyzwolenia Człowieka, formacji dojrzałego chrześcijanina, czyli deuterokatechumenatu oraz kształtowania parafii jako wspólnoty wspólnot.150

Pierwsza wspólnota oazowa w parafii niweckiej powstała około 20 lat temu. Obecna liczy 28 osób, a jej opiekunem jest ksiądz Adam Strączkiewicz. Wspólnota podzielona jest na cztery grupy,        z których każda ma swego animatora – osobę prowadzącą spotkania formacyjne. Istniejące grupy, liczące od 5 - 6 osób, utworzone zostały ze względu na wiek i przebytą formację. We wspólnocie istnieją          i działają dwie diakonie: modlitwy i muzyczna. Diakonia modlitwy skupia osoby pragnące modlić się za wspólnotę i w różnych innych intencjach. Diakonia muzyczna w każdą niedzielę na mszy św. dla młodzieży angażuje się w liturgię. Poza tym w ciągu roku wspólnota oazowa przygotowuje czuwanie przed Pasterką i przy grobie Pańskim. W roku obecnym, dzieląc się swą radością z narodzenia Jezusa, wystawiła scenodramę pt. „Świąteczna Ulica”, którą wierni mogli obejrzeć w świątyni. Oaza bierze również czynny udział                     w nabożeństwach np.: drogi krzyżowej i włącza się we wszystkie akcje organizowane przez parafię np.: pomoc rodzinom najbiedniejszym i powodzianom, przygotowania do spotkania             z Ojcem Św. w Sosnowcu.

Od 1995 roku istnieje w parafii Oaza Dzieci Maryi założona przez siostrę Genowefę Barwińską ze Zgromadzenia Sióstr Najświętszego Serca Jezusa Sacre - Coeur.151 Obecna grupa liczy     30 osób w wieku od 8 – 13 lat i jest prowadzona przez                         5 animatorów. Opiekunką grupy jest siostra Maria Pociask ze wspomnianego wyżej zgromadzenia. Spotkania formacyjne                 i modlitewne Oazy Dzieci Maryi odbywają się raz w tygodniu.         W czasie wakacji dzieci ze wspólnoty biorą udział                              w dwutygodniowych rekolekcjach, natomiast animatorzy odbywają rekolekcję w czasie ferii zimowych – Koda. Raz w miesiącu Dzieci Maryi przygotowują liturgię na mszę św. niedzielną. W ramach cotygodniowych spotkań, oprócz formacji, odbywają się także spotkania rekreacyjne: zabawy, odwiedzanie innych grup Dzieci Maryi.

Z inicjatywy parafian od października 1994 roku działa na terenie parafii Krąg Biblijny „Spotkania z Biblią”. Grupa ta liczy około 20 osób. Jest otwarta, więc co roku przybywa ktoś zainteresowany Słowem Bożym. Spotkania odbywają się raz              w miesiącu. Początkowo miały nawiązywać do tradycyjnej pierwszo – czwartkowej „godziny świętej”, aktualnie ich termin ustalany jest      w grupie biblijnej. Celem spotkań jest przybliżenie tekstów biblijnych, ich treści, teologii i egzegezy biblijnej oraz odkrywanie na ich podstawie aktualnych wezwań Bożych  i odpowiadanie na nie życiem. Spotkania składają się z dwóch części. Pierwsza o charakterze wykładowym prowadzona jest przez siostry Sacre -  Coeur. Druga oparta jest na dzieleniu się Słowem Bożym, rozmowie ewangelicznej  i innych formach modlitwy prowadzonej w kilku grupach przez wybranych liderów. Pod koniec roku 1994/95, w ankiecie podsumowującej spotkania uczestnicy ocenili pozytywnie swój udział w Kręgu Biblijnym, wyrażając radość z powstania tego typu wspólnoty dla dorosłych i ciesząc się odkrywanymi, czasem nieznanymi sobie formami modlitwy np.: medytacją chrześcijańską, na nowo odkrywaną modlitwą psalmów, kontemplacją ikon, rewizją życia na podstawie Hymnu o miłości św. Pawła. Każdego roku spotkania związane są  z określoną tematyką np.: początkowo były to  czytania liturgiczne z najbliższej niedzieli, następnie tematem ich były postaci biblijne, później cała Ewangelia św. Łukasza i Listy Apostolskie, oraz obraz Boga i Aniołowie. Prawdziwym świętem dla Kręgu jest Triduum Paschalne. Są to dni szczególnego uczestnictwa jego członków w przygotowanej i pięknie śpiewanej liturgii godzin. Większość osób w Kręgu zapragnęła w bardziej konkretny sposób brać udział w życiu parafii przez zaangażowanie w odradzającą się,                   z inicjatywy Episkopatu Polski, Akcji Katolickiej.

Tworzenie Akcji Katolickiej w okresie II Rzeczypospolitej przebiegało etapami i nie miało charakteru jednorazowego. Pierwsze próby powołania jednej, zwartej organizacji katolickiej, która grupowałaby osoby świeckie, miała miejsce w latach 1918 – 1928       i zaowocowała powstaniem w kilku diecezjach Ligi Katolickiej.       W dużej mierze właśnie na ich doświadczeniach, popartych wzorami włoskiej Akcji Katolickiej, oparła swą działalność Akcja Katolicka   w Polsce. Nowy etap działań, mający na celu jej organizowanie, rozpoczęło jednak dopiero powołanie do życia w 1928 roku Komisji Episkopatu Polski dla Spraw Akcji Katolickiej. Głównym zadaniem Komisji było opracowanie statutu tej organizacji w Polsce. Prace nad statutem trwały do 1930 roku, kiedy to w dniu 27 listopada został on zatwierdzony przez Piusa XI. Fakt ten rozpoczął proces praktycznego tworzenia Akcji Katolickiej w diecezjach, jednak na skutek braku centralizacji organizacja rozwijała się odmiennie w każdej diecezji. Dopiero rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 28 stycznia 1934 r. „O stowarzyszeniach służących katolickim celom religijnym                i wyznaniowym” umożliwiło unifikację struktur   i organizacji Akcji Katolickiej w Polsce oraz rozwinięcie przez nią aktywniejszej działalności.152Akcja Katolicka wyznaczała świeckim katolikom rolę pomocniczą przy duchowieństwie. Stanowiła punkt wyjścia do rozbudzenia u świeckich odpowiedzialności za Kościół. Niestety po  II wojnie światowej przez długi okres czasu  działalność Akcji Katolickiej nie została wznowiona. Dopiero teraz zaczyna się ona odradzać.153

Parafialny Oddział Akcji Katolickiej przy parafii św. Jana Chrzciciela powstał 11.10.1995 roku. Asystentem Kościelnym tej grupy został ksiądz Adam Strączkiewicz, wikary tutejszej parafii.154

W 1996 roku POAK, pragnąc zachęcić innych do włączania się w życie Kościoła, wydał ulotkę, w której określił plany swej pracy na przyszłość. W śród nich znajdowały się: włączenie się w życie liturgiczne parafii w czasie mszy świętej, założenie i prowadzenie parafialnego klubu kultury chrześcijańskiej – prowadzenie biblioteki, czytelni i videoteki parafialnej, stworzenie pracowni i kół zainteresowań (komputerowa, teatralna, muzyczna itp.), organizowanie kursów językowych, prowadzenie porad prawnych, psychologicznych i pedagogicznych dla parafian, organizowanie czasu dla dzieci, młodzieży i starszych przez pielgrzymki i wycieczki, organizowanie charytatywnych koncertów, kiermaszów i festynów.155 Wiele z tych planów zostało już zrealizowanych.

Jeszcze w tym samym roku zorganizowano pomoc dla Bośni. Po każdej mszy św. członkowie AK zbierali do puszek pieniądze na żywność, natomiast w szkołach znajdujących się na terenie parafii zebrano pomoce szkolne.156 We wrześniu, w sali domu parafialnego grupa dzieci rozpoczęła naukę języka angielskiego,         a w listopadzie zorganizowano pielgrzymkę do Matki Bożej Fatimskiej, aby podziękować za dar kapłaństwa dla Ojca Św. Jana Pawła II.157 W maju 1997 roku zorganizowano pierwszy, niedzielny kiermasz z książką chrześcijańską158 , natomiast w październiku odbyła się kolejna pielgrzymka zorganizowana przez członków AK. Tym razem członkowie POAK wraz z liczną grupą parafian pielgrzymowali do Kalwarii Zebrzydowskiej.159 W listopadzie wierni parafii niweckiej mogli brać udział, w zorganizowanym przez AK, miesiącu z filmem katolickim, a dla dzieci, w czasie przerwy świątecznej, przygotowano „parafiadę”.160 W czasie kolejnych lat organizowano wyjazdy na nocne czuwania modlitewne na Jasną Górę, „wesołe wakacje” dla dzieci, które nigdzie nie wyjechały i kolejne pielgrzymki np.: do Lichenia  i Ludźmierza. Poza tym członkowie AK włączali się w liturgię podczas mszy św. i nabożeństw.161 Wszystko po to, aby według zasad katolickich prowadzić do odrodzenia życia   w rodzinie i społeczeństwie.

Najkrócej istniejącą grupą modlitewną w parafii jest Duchowa Adopcja Dziecka Poczętego. Dzieło to rozpoczęli w 1987 roku Ojcowie Paulini i miało ono być jedną z form wypełniania Jasnogórskich Ślubów Narodu Polskiego. Ruch Duchowej Adopcji pochodzi z Fatimy, gdzie został zainicjowany przez Błękitną Armię Matki Bożej Fatimskiej jako odpowiedź na wezwanie Matki Bożej do modlitwy, pokuty i zadośćuczynienia za grzechy, które najbardziej ranią Jej Niepokalane Serce. Duchową Adopcję propagowaną            w Polsce pobłogosławił Ojciec Św. Jan Paweł II w liście skierowanym do księdza prałata Franciszka Kołacza, Krajowego Moderatora Ruchu Domowego Kościoła.

Do zasad Duchowej Adopcji należy modlitewne zobowiązanie podjęte przez konkretną osobę w intencji jednego dziecka zagrożonego zabiciem w łonie matki. Imię tego dziecka znane jest jedynie Bogu. Przez 9 miesięcy osoba podejmująca Duchową Adopcję ogarnia modlitwą dziecko i jego rodziców, prosząc Boga      o jego szczęśliwe narodzenie. W ten sposób staje się duchowym rodzicem tego dziecka. Na modlitwę Duchowej Adopcji składa się jeden dziesiątek Różańca Świętego, codzienna modlitwa oraz dodatkowa dowolna ofiara lub wyrzeczenie.162

Pierwsze ślubowanie DADP miało miejsce 18.12.1997 roku. Do ślubowania przystąpiło wówczas 38 osób a ich opiekunem parafialnym został ksiądz Jacek Piwowarski. Kolejne ślubowanie odbyło się 18.10.1998 roku. Wtedy grupa członków Duchowej Adopcji powiększyła się do 57 osób. Dodatkową inicjatywą podejmowaną przez DADP jest modlitwa w intencji rodzin, do której zachęca ona wszystkich wiernych, organizując w dniu święta Świętej Rodziny z Nazaretu czuwanie przy żłóbku. Najbardziej uroczystym dniem dla każdego członka Duchowej Adopcji jest 25 marca – Dzień Zwiastowania Pańskiego, nazwany przez Ojca Św. „ Dniem Świętości Życia”.

Jak wspomniano omawiając poszczególne grupy religijno – modlitewne, Oaza Dzieci Maryi i Krąg Biblijny prowadzone są przez siostry ze Zgromadzenia Najświętszego Serca Jezusa Sacre – Coeur. Siostry odwiedziły parafię po raz pierwszy w dniu 24 czerwca 1973 roku. Odpowiedziały w ten sposób na prośbę biskupa częstochowskiego Stefana Bareły, który zwrócił się z prośbą, aby któreś ze Zgromadzeń zechciało posłać kilka sióstr do pomocy           w pracy parafialnej przy tutejszym kościele. Siostry potwierdziły konieczność pomocy oraz duże możliwości apostolstwa wśród rodzin górniczych, pochodzących ze wsi, a przyjeżdżających ze wszystkich stron Polski w poszukiwaniu pracy. Tak też 31lipca 1973 roku przybyły one do Niwki na stałe i pracują w niej do dzisiaj.163

Zgromadzenie Najświętszego Serca Jezusa zostało założone w 1800 roku przez św. Magdalenę Zofię Barat. Celem wychowania    w Sacre – Coeur było przede wszystkim ukształtowanie umysłów        i serc przyszłych żon i matek, oparte na solidnym fundamencie wiary. Do dnia dzisiejszego siostry angażują się głównie w wychowanie. Ich praca wychowawcza zmierza zawsze do wzrostu osoby. Siostry pracujące w Niwce modlą się za duszpasterzy parafii oraz wszystkich jej mieszkańców, katechizują dzieci i młodzież w szkołach                   i przedszkolach na terenie parafii, animują wspomnianą grupę Dzieci Maryi i Krąg Biblijny, prowadzą odbywający się przy parafii kurs języka angielskiego dla grup dziecięcych, pomagają                            w rozprowadzaniu prasy katolickiej, prowadzą rekolekcje i dni skupienia o modlitwie dla młodzieży i dorosłych, angażują się           w działania na rzecz ubogich i towarzyszą w wierze.164